Technologia a dzieciństwo: Czy smartfony rodziców wpływają na rozwój maluchów?

W erze powszechnej obecności technologii mobilnych w życiu codziennym, coraz większą uwagę zwraca się na zjawisko określane jako technoferencja — czyli sytuacje, gdy korzystanie przez rodziców z urządzeń elektronicznych zakłóca interakcje z dzieckiem. Badanie przeprowadzone przez międzynarodowy zespół naukowców objęło systematyczny przegląd oraz metaanalizę badań oceniających wpływ korzystania z technologii przez rodziców w obecności dzieci w wieku poniżej 5 lat na ich rozwój poznawczy, psychospołeczny, aktywność fizyczną, czas spędzany przed ekranem, sen i rozwój motoryczny.

Metodyka

Przegląd zarejestrowano w PROSPERO (CRD42023418164), a raportowanie odbyło się zgodnie z wytycznymi PRISMA. W analizie wykorzystano dane z 21 badań (łącznie 14 900 uczestników z 10 krajów), wybranych spośród ponad 6000 publikacji z baz takich jak MEDLINE, PsycINFO, Web of Science i innych, opublikowanych do lipca 2024 roku. Uwzględniono jedynie badania oceniające dzieci zdrowe, urodzone do 4,9 roku życia, z wyłączeniem badań jakościowych i niepublikowanych raportów.

Wyniki

Kluczowe powiązania

• Rozwój poznawczy: W badaniach wykazano statystycznie istotne, choć niewielkie osłabienie funkcji poznawczych dzieci związane z PTU (r = –0,14).
• Problemy wewnętrzne (emocjonalne): Zidentyfikowano dodatnią korelację z PTU (r = 0,13), wskazując na większą tendencję do negatywnych emocji i wycofania.
• Zachowania eksternalizujące (np. agresja, impulsywność): Dodatnia korelacja z PTU (r = 0,15).
• Zachowania prospołeczne: Negatywna korelacja (r = –0,08) — dzieci wykazywały mniejsze zaangażowanie społeczne.
• Więź z rodzicem: Pogorszenie relacji i mniejsza bezpieczna więź przy wyższym poziomie PTU (r = –0,10).
• Czas spędzany przed ekranem: Silniejszy związek niż pozostałe (r = 0,23) — dzieci rodziców intensywniej korzystających z technologii spędzały więcej czasu przed ekranem.

Braki danych

Nie znaleziono żadnych badań spełniających kryteria, które oceniałyby związek PTU z:

• rozwojem motorycznym,
• snem,
• aktywnością fizyczną.

Rola form PTU

Nie wykazano istotnych różnic między rozproszeniem uwagi rodzica przez urządzenie a nagłym przerwaniem interakcji (np. przez telefon czy wiadomość) — obie formy PTU negatywnie wpływały na dzieci w podobnym stopniu.

Interpretacja i znaczenie wyników

Rodzice, którzy często korzystają z urządzeń technologicznych w obecności dziecka, mogą nieświadomie zakłócać kluczowe procesy rozwoju społecznego i poznawczego. Dzieci w wieku poniżej 5 lat, szczególnie zależne od jakościowej interakcji i odpowiedzi rodzica, mogą reagować emocjonalnie na brak uwagi, co prowadzi do:

• zaburzeń emocjonalnych,
• mniejszej inicjatywy społecznej,
• pogorszenia zdolności poznawczych,
• większej ekspozycji na ekran.

Wyniki sugerują również, że modelowanie przez rodziców zachowań ekranowych (np. przezwyciężanie stresu smartfonem) może sprzyjać nawykom dzieci polegającym na samodzielnym korzystaniu z ekranów jako formy samoregulacji.

Wnioski i przyszłe kierunki badań

Badanie dostarcza pierwszej szeroko zakrojonej metaanalizy związku między PTU a wieloma wskaźnikami zdrowia i rozwoju dzieci. Choć efekty były niewielkie, są one konsekwentne i mają znaczenie populacyjne. Podkreślono potrzebę:

• opracowania lepszych narzędzi do pomiaru PTU uwzględniających kontekst, typ urządzenia i długość użycia,
• badań eksperymentalnych i longitudinalnych, które lepiej ocenią przyczynowość,
• włączenia wyników do zaleceń zdrowia publicznego i edukacji rodziców w zakresie świadomego korzystania z technologii.

Autorzy: Marcelo Toledo-Vargas (University of Wollongong, Australia), dr Kar Hau Chong, Claudia I. Maddren, dr Steven J. Howard (University of Wollongong, University of New South Wales), dr Bradley Wakefield (University of Otago, Nowa Zelandia), dr Anthony D. Okely (University of Wollongong)
Źródło: JAMA Pediatrics, opublikowano online 5 maja 2025 r., doi:10.1001/jamapediatrics.2025.0682