Ile mikroplastiku zawierają ryby i owoce morza trafiające na nasze talerze? Dane w tym zakresie są bardzo rozbieżne, co wynika m.in. z braku ujednoliconych metod analitycznych w nadzorze żywności, umożliwiających ilościowe oznaczenie drobin plastiku w produktach rybnych. W efekcie trudno jest porównywać wyniki różnych badań, a wiarygodność dostępnych danych często pozostaje niepewna. Naukowcy z Instytutu Maxa Rubnera opracowali nowe podejścia analityczne, bazując na metodach stosowanych w analizie środowiskowej, by umożliwić precyzyjne badanie zawartości mikroplastiku w rybach i owocach morza.
Aby wykryć plastik w jadalnych tkankach ryb i owoców morza, należy najpierw usunąć związki organiczne takie jak węglowodany, białka i tłuszcze – i to w sposób, który nie uszkodzi mikroskopijnych cząstek tworzyw sztucznych. „Te cząstki są bardzo delikatne,” tłumaczy Julia Süssmann, badaczka z Instytutu Maxa Rubnera i kierowniczka projektu badawczego. Jej zespół opracował metodę, która polega na enzymatycznym i chemicznym trawieniu próbek, co prowadzi do rozpuszczenia tkanki rybnej. Następnie cząstki plastiku oddzielane są z roztworu za pomocą filtracji ciśnieniowej.
Według dotychczasowych danych mikroplastik występuje w rybach i owocach morza w niewielkich ilościach i bardzo nierównomiernie. „Dlatego potrzebujemy szczególnie czułych metod detekcji,” podkreśla Süssmann. Dzięki technikom opartym na pomiarach masy można określić całkowitą ilość tworzyw sztucznych w próbce. W jednym z podejść próbki ogrzewane są w warunkach beztlenowych, co powoduje ich rozkład i emisję produktów gazowych. Na podstawie uzyskanych sygnałów obliczana jest zawartość plastiku w próbce. Technika ta pozwala na identyfikację szerokiego zakresu rodzajów tworzyw sztucznych, w tym polietylenu (PE) i polipropylenu (PP).
Dodatkowo zespół badawczy opracował metodę selektywnego barwienia cząstek tworzyw sztucznych. Dzięki zastosowaniu barwnika fluorescencyjnego, takiego jak Nile Red, możliwe jest wykrycie nawet małych i bezbarwnych cząstek plastiku, które są trudne do zaobserwowania w tradycyjnym mikroskopie świetlnym. Z kolei drugi barwnik, który barwi wyłącznie naturalne tkanki, pozwala na odróżnienie cząstek biologicznych, takich jak fragmenty skorup krewetek czy ości. Dzięki półautomatycznej analizie obrazu można precyzyjnie rozróżnić mikroplastik i scharakteryzować jego ilość, rozmiar i kształt.
Wszechobecność plastiku w otoczeniu stanowiła poważne wyzwanie w pracy laboratoryjnej – cząstki plastiku mogły trafić do próbek przez sprzęt pomiarowy, odzież ochronną lub używane odczynniki chemiczne. „Zwracaliśmy ogromną uwagę, aby nie wprowadzać plastiku do próbek podczas analizy,” zapewnia Süssmann. Dodatkowo równolegle analizowano tzw. próby ślepe (blind samples), by oszacować stopień ewentualnego skażenia.
W ramach projektu badano także możliwość wykrywania nanoplastiku – cząstek jeszcze mniejszych niż mikroplastik. Jednak ich izolacja z żywności okazała się wyjątkowo trudna, nawet po rozkładzie chemicznym. Nanoplastik często tworzył agregaty i przylegał do porów używanych filtrów membranowych. Ponadto składniki żywności, takie jak białka i tłuszcze, zakłócały sygnały analityczne tworzyw sztucznych. Jak dotąd nie udało się uzyskać wiarygodnego wykrycia nanoplastiku w rybach i owocach morza.
Zagadnienie mikroplastiku jest złożone, a dostępne dane dotyczące potencjalnych skutków zdrowotnych są nadal ograniczone. „Mikroplastik to nie jest problem ograniczony wyłącznie do ryb i owoców morza,” mówi Süssmann. „W ramach naszych badań wykryliśmy cząstki plastiku także w mleku, mięsie, jajach i miodzie.” Według aktualnej wiedzy, Federalny Instytut Oceny Ryzyka (BfR) uznaje, że obecność mikroplastiku w żywności prawdopodobnie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzi. Niemniej jednak konieczne są dalsze badania, m.in. nad mechanizmami działania i ścieżkami wchłaniania tych cząstek.
Źródła:
- Nile red staining for rapid screening of plastic-suspect particles in edible seafood tissues, Analytical and Bioanalytical Chemistry, 2024
DOI: 10.1007/s00216-024-05296-8 - Pressure-assisted isolation of micro- and nanoplastics from food of animal origin with special emphasis on seafood, Journal of Consumer Protection and Food Safety, 2025
DOI: 10.1007/s00003-025-01543-x - Microplastics in fresh and processed seafood – A survey of products sold in Germany, Food Control, 2026
DOI: 10.1016/j.foodcont.2025.111565 - Max Rubner-Institut – Bundesforschungsinstitut für Ernährung und Lebensmittel
