Rozszyfrowano przyczynę efektu jojo

Wielu z nas doświadczyło tego rozczarowującego momentu: po skutecznej diecie waga wraca do pierwotnego poziomu, a wysiłki wydają się na nic. Ten tak zwany efekt jo-jo od lat intryguje badaczy i frustruje osoby walczące z nadwagą. Najnowsze badania naukowców z ETH Zurich rzucają nowe światło na ten problem, wskazując na istnienie epigenetycznej pamięci otyłości.

Epigenetyka: klucz do zrozumienia efektu jo-jo

Epigenetyka to dziedzina nauki, która bada zmiany w aktywności genów niezwiązane z mutacjami DNA. Te zmiany są często wynikiem działania czynników środowiskowych, stylu życia czy stanu zdrowia. Naukowcy odkryli, że nasze komórki, w tym komórki tłuszczowe, potrafią „zapamiętać” okresy nadwagi dzięki specyficznym markerom chemicznym w jądrach komórkowych.

Badania przeprowadzone na myszach wykazały, że u zwierząt, które najpierw przytyły, a następnie schudły, komórki tłuszczowe zachowały zmienioną epigenetykę nawet po utracie wagi. Te zmiany sprawiały, że myszy szybciej przybierały na wadze po powrocie do diety wysokotłuszczowej.

„Komórki tłuszczowe pamiętają stan nadwagi i przez to łatwiej do niego wracają” – tłumaczy prof. Ferdinand von Meyenn z ETH Zurich, współautor badań.

Dowody u ludzi

Zespół badawczy przeanalizował także tkankę tłuszczową pobraną od osób z nadwagą, które przeszły operacje bariatryczne, takie jak gastric bypass. Badania te, przeprowadzone w renomowanych ośrodkach medycznych, takich jak Karolinska Institutet, potwierdziły obecność podobnych zmian epigenetycznych jak u myszy. Wyniki są zgodne z hipotezą, że efekt jo-jo wynika z epigenetycznej „pamięci” komórek tłuszczowych.

Dlaczego zapobieganie nadwadze jest tak ważne?

Obecnie naukowcy nie mają możliwości odwrócenia zmian epigenetycznych za pomocą leków. Oznacza to, że osoby, które zmagają się z nadwagą, mogą być bardziej narażone na ponowny przyrost wagi. Zdaniem badaczy kluczowe jest zapobieganie nadwadze, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, zanim dojdzie do utrwalenia epigenetycznej pamięci w komórkach tłuszczowych.

„Zapobieganie nadwadze to najprostszy sposób na uniknięcie efektu jo-jo” – podkreśla dr Laura Hinte, współautorka badań.

Nowe perspektywy w badaniach

Chociaż badania skupiły się na komórkach tłuszczowych, naukowcy podejrzewają, że również inne komórki, na przykład te w mózgu czy układzie krążenia, mogą mieć epigenetyczną pamięć otyłości. Obecnie trwają dalsze badania, które mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia tego zjawiska i opracowania nowych terapii.

Efekt jo-jo jest frustrujący, ale dzięki badaniom takim jak te prowadzone w ETH Zurich jesteśmy o krok bliżej do znalezienia sposobu na jego pokonanie. Tymczasem najskuteczniejszym rozwiązaniem pozostaje zdrowy styl życia i zapobieganie nadwadze już od najmłodszych lat.

Źródło: Nature (Adipose tissue retains an epigenetic memory of obesity after weight loss), fot. Adobe