Mikroplastik w przetworzonej żywności a zdrowie mózgu: nowe badania wskazują na możliwy związek

Przełomowy zbiór czterech artykułów opublikowanych w majowym numerze czasopisma „Brain Medicine” stanowi syntezę coraz liczniejszych dowodów na to, że mikroplastik pochodzący z wysoko przetworzonej żywności może gromadzić się w ludzkim mózgu i potencjalnie przyczyniać się do wzrostu globalnych wskaźników depresji, demencji i innych zaburzeń zdrowia psychicznego. Artykuły te zawierają najbardziej kompleksową dotychczas analizę wpływu tych drobnych cząstek plastiku na zdrowie mózgu poprzez wiele powiązanych ze sobą szlaków biologicznych.

Plastikowa łyżeczka w twoim mózgu

Okładka majowego numeru Brain Medicine przedstawia mózg człowieka pokryty kolorowymi drobinami mikroplastików oraz plastikową łyżeczkę – wizualne odzwierciedlenie głównego wniosku, że w ludzkim mózgu może znajdować się objętość mikroplastiku równa „jednej łyżeczce”. Ten niepokojący obraz został dogłębnie przeanalizowany we wszystkich czterech publikacjach, w tym w komentarzu przeglądowym „Human microplastic removal: what does the evidence tell us?” oraz trzech premierowych artykułach.

Główna publikacja przeglądowa, autorstwa dr. Nicholasa Fabiano (University of Ottawa), dr. Brandona Luu (University of Toronto), dr. Davida Pudera (Loma Linda University School of Medicine) oraz dr. Wolfganga Marxa (Food & Mood Centre, Deakin University), nosi tytuł „Microplastics and mental health: The role of ultra-processed foods” i rozwija wcześniejsze analizy mikroplastików w ludzkiej tkance.

Związek ze zdrowiem psychicznym

Badacze podkreślają, że ultra-przetworzona żywność odpowiada już za ponad 50% spożycia energii w krajach takich jak USA i zawiera znacznie więcej mikroplastików niż produkty nieprzetworzone. Co więcej, wykazano, że mikroplastiki mogą przenikać przez barierę krew–mózg i kumulować się w dużych ilościach.

Przegląd opublikowany niedawno w The BMJ ujawnia, że osoby spożywające najwięcej ultra-przetworzonych produktów mają o 22% wyższe ryzyko depresji, 48% wyższe ryzyko lęku oraz 41% wyższe ryzyko zaburzeń snu.

Hipoteza przedstawiona przez autorów sugeruje, że mikroplastiki – cząsteczki plastiku mniejsze niż 5 mm – mogą być brakującym ogniwem łączącym żywność przetworzoną ze złym stanem psychicznym. Przykładowo, udowodniono, że nuggetsy z kurczaka zawierają 30 razy więcej mikroplastików na gram niż pierś z kurczaka.

Wspólne mechanizmy biologiczne

Dr Marx zauważa, że mechanizmy patofizjologiczne mikroplastików i ultra-przetworzonych produktów są zadziwiająco podobne – obejmują one przewlekły stan zapalny, stres oksydacyjny, zmiany epigenetyczne, dysfunkcję mitochondrialną i zaburzenia w neuroprzekaźnictwie.

Autorzy sugerują opracowanie „Dietary Microplastic Index” (DMI) – wskaźnika umożliwiającego oszacowanie ekspozycji na mikroplastiki w diecie.

Czy można je usunąć?

Jednym z uzupełniających artykułów jest publikacja „Therapeutic apheresis: A promising method to remove microplastics?” autorstwa dr. Stefana Bornsteina i zespołu. Artykuł przedstawia wstępne dowody na to, że afereza terapeutyczna – technika oczyszczania krwi pozaustrojowo – może usuwać mikroplastiki z krążenia.

Dr Bornstein podkreśla, że oprócz zmniejszania ekspozycji na mikroplastiki przez wybór zdrowszych produktów i opakowań, potrzebne są również skuteczne metody eliminacji tych cząsteczek z organizmu.

Apel do społeczności medycznej i decydentów

Numer wieńczy redakcyjny esej dr Ma-Li Wong zatytułowany „Una cuchara de plástico en tu cerebro: The calamity of a plastic spoon in your brain”, który nawołuje do zmiany paradygmatu w postrzeganiu wpływu zanieczyszczeń środowiskowych na zdrowie mózgu.

„To nie ostrzeżenie. To rozrachunek. Granica między zewnętrznym a wewnętrznym została zatarta. Skoro mikroplastiki przenikają do mózgu, to co jeszcze pozostało nienaruszone?” – pisze dr Wong.

Podsumowanie

Choć konieczne są dalsze badania pierwotne, autorzy czterech publikacji podkreślają, że ich analizy dostarczają kolejnych argumentów na rzecz ograniczenia spożycia ultra-przetworzonych produktów i opracowania skutecznych metod wykrywania i eliminacji mikroplastików z organizmu człowieka.

„Wzrost spożycia ultra-przetworzonych produktów, poziomów mikroplastików i problemów ze zdrowiem psychicznym nie może być traktowany jako przypadkowy. Musimy lepiej zrozumieć ten związek” – podsumowuje dr Fabiano. – „W końcu jesteśmy tym, co jemy.”

Artykuły dotyczące mikroplastików i zdrowia mózgu z majowego wydania czasopisma „Brain Medicine” z 2025 r. będą dostępne 20 maja 2025 r. w trybie otwartego dostępu pod następującymi adresami URL:

1. „Usuwanie mikroplastików z organizmu człowieka: co mówią nam dowody?” autorstwa Fabiano, Luu i Puder (https://doi.org/10.61373/bm025c.0020)
2. „Mikroplastiki a zdrowie psychiczne: rola żywności wysoko przetworzonej” autorstwa Fabiano, Luu, Puder i Marx (https://doi.org/10.61373/bm025v.0068)
3. „Afereza terapeutyczna: Obiecująca metoda usuwania mikroplastików?„ autorstwa Bornsteina i innych (https://doi.org/10.61373/bm025l.0056)
4. ”Una cuchara de plástico en tu cerebro: The calamity of a plastic spoon in your brain” autorstwa Wonga (https://doi.org/10.61373/bm025g.0062)

Źródło: Genomic Press