Chloroheksydyna jest środkiem antyseptycznym o szerokim spektrum działania przeciwbakteryjnego, stosowanym głównie w płynach do płukania jamy ustnej w celu redukcji płytki nazębnej i zapobiegania zapaleniu dziąseł. Pomimo swojej skuteczności, długotrwałe stosowanie chlorheksydyny może prowadzić do przebarwień zębów, języka oraz wypełnień stomatologicznych.
Adsorpcja barwników na powierzchni szkliwa
Chlorheksydyna ma silne właściwości kationowe, co oznacza, że łatwo wiąże się z powierzchniami hydroksyapatytowymi szkliwa oraz błoną nabłonkową jamy ustnej. W trakcie użytkowania tworzy cienką warstwę na powierzchni zębów, co zwiększa zdolność adsorpcji różnych substancji barwiących obecnych w diecie.
Reakcja z taninami i chromogenami
Wiele pokarmów i napojów zawiera taniny oraz chromogenne związki, które wchodzą w interakcje z chlorheksydyną. Do produktów sprzyjających powstawaniu przebarwień należą:
- kawa,
- herbata (szczególnie czarna i zielona),
- czerwone wino,
- soki owocowe (np. z jagód, winogron, granatów),
- przyprawy (np. kurkuma, curry),
- tytoń.
Interakcja chlorheksydyny z taninami powoduje powstawanie ciemnych osadów na powierzchni szkliwa.
Zmiany mikrobiologiczne i metabolity bakteryjne
Stosowanie chlorheksydyny prowadzi do redukcji liczby bakterii, w tym zarówno patogennych, jak i tych korzystnych dla mikroflory jamy ustnej. Ubytek niektórych bakterii zmienia równowagę mikrobiologiczną, sprzyjając rozwojowi gatunków produkujących substancje barwiące, takich jak niektóre szczepy Actinomyces i Porphyromonas gingivalis.
Zmiana struktury biofilmu bakteryjnego
Chlorheksydyna wpływa na skład i strukturę biofilmu, powodując jego zagęszczenie oraz zwiększoną retencję barwników. Grubszy i bardziej przylegający biofilm może skutkować ciemniejszymi przebarwieniami zębów.
Depozycja złogów chlorheksydyny
Niektóre badania sugerują, że chlorheksydyna może prowadzić do wytrącania brunatnych złogów na powierzchni zębów, szczególnie w miejscach trudniej dostępnych dla szczoteczki do zębów.
Jak zapobiegać przebarwieniom?
- Ograniczenie spożycia barwiących pokarmów i napojów – szczególnie tuż po płukaniu jamy ustnej chlorheksydyną.
- Regularna higiena jamy ustnej – szczotkowanie zębów (preferowane po ok. 30 minutach od użycia chlorheksydyny), stosowanie nici dentystycznych i skalingu ultradźwiękowego.
- Stosowanie past wybielających – zawierających enzymy lub substancje ścierne o niskiej abrazyjności.
- Ograniczenie czasu stosowania płynów z chlorheksydyną – zaleca się używanie ich tylko przez okres wskazany przez dentystę, zwykle nie dłużej niż 2–4 tygodnie.
Chlorheksydyna powoduje przebarwienia zębów głównie poprzez interakcję z barwnikami pochodzącymi z diety, zmiany mikrobiologiczne oraz adsorpcję na powierzchni szkliwa. Mimo skutecznego działania antyseptycznego jej stosowanie powinno być ograniczone do krótkoterminowej terapii, aby uniknąć trwałych zmian estetycznych w jamie ustnej.
