Czy wentylatory pomagają w czasie upałów? Badania wskazują, że nie dla seniorów

Nowe badania opublikowane w Journal of the American Medical Association wykazały, że wentylatory elektryczne nie zapewniają starszym osobom skutecznej ulgi w upalne dni, zwłaszcza gdy temperatura w pomieszczeniach osiąga ekstremalne wartości. Naukowcy podkreślają, że osoby starsze mają ograniczoną zdolność do pocenia się, co znacząco wpływa na ich mechanizmy termoregulacyjne.
Badanie nad skutecznością wentylatorów
Badacze z Griffith University przeprowadzili eksperyment na grupie 18 uczestników w wieku od 65 do 85 lat. Badani byli poddani działaniu wysokiej temperatury (36°C) i umiarkowanej wilgotności (45%) przez osiem godzin, w trzech różnych warunkach:
- Bez wentylatora,
- Z wentylatorem pracującym z prędkością 2 m/s (prędkość typowego wentylatora domowego),
- Z wentylatorem ustawionym na najwyższą prędkość – 4 m/s.
Wyniki nie wykazały istotnych różnic w temperaturze wewnętrznej ciała uczestników – we wszystkich trzech wariantach średnia temperatura ciała wynosiła 38,3°C, a tętno oscylowało wokół 100 uderzeń na minutę.
Chociaż subiektywnie uczestnicy odczuwali nieco większy komfort przy użyciu wentylatorów, badanie nie potwierdziło znaczącej poprawy w zakresie fizjologicznego obciążenia organizmu.
Dlaczego wentylatory nie działają skutecznie?
Główny autor badania, dr Fergus O’Connor z Griffith University, podkreśla, że z wiekiem zdolność organizmu do regulowania temperatury ulega osłabieniu, co sprawia, że tradycyjne metody chłodzenia, takie jak wentylatory, stają się nieskuteczne.
„Wraz z wiekiem tracimy zdolność do pocenia się, co ogranicza skuteczność wentylatorów elektrycznych. Proces ten może zaczynać się już po 30. roku życia, ale po 60. roku życia dochodzi do znacznego upośledzenia tego mechanizmu” – wyjaśnia dr O’Connor.
„Co więcej, osoby starsze mają także osłabioną zdolność do odczuwania stresu cieplnego, co może prowadzić do niebezpiecznych konsekwencji.”
Ryzyko związane z upałami
Ekstremalne temperatury są jednym z najczęstszych powodów zgonów związanych z klęskami żywiołowymi w Australii. W samej tylko prowincji Queensland wysokie temperatury prowadzą do śmierci ponad 100 osób rocznie.
Brak skutecznych sposobów chłodzenia organizmu i pomieszczeń może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, takich jak:
- skurcze cieplne,
- wyczerpanie cieplne,
- udar cieplny.
Jak skutecznie chłodzić się w upalne dni?
Dr O’Connor podkreśla, że konieczne jest opracowanie bardziej efektywnych strategii chłodzenia, dostosowanych do fizjologii osób starszych. W przypadku suchych i gorących dni, jak te występujące w południowej części Australii (gdzie temperatura może osiągać 42°C przy wilgotności 10-15%), wentylatory mogą nawet pogarszać sytuację, ponieważ jedynie przemieszczają gorące powietrze nad suchą skórą, zwiększając uczucie ciepła.
Jednak w bardziej wilgotnych rejonach, takich jak tropikalny Queensland, wentylatory mogą przynieść pewną ulgę poprzez wspomaganie odparowywania potu, o ile temperatura otoczenia nie jest zbyt wysoka.
Z kolei klimatyzacja, choć bardziej efektywna, budzi obawy związane z wysokimi kosztami eksploatacji. Dlatego naukowcy sugerują optymalne wykorzystanie klimatyzacji w połączeniu z wentylatorami.
„Wiele osób unika korzystania z klimatyzacji z powodu wysokich rachunków za prąd. Zamiast ustawiać bardzo niską temperaturę, lepiej nastawić klimatyzator na 26-28°C i wspomagać się wentylatorem. To rozwiązanie zapewnia skuteczną ulgę termiczną i jednocześnie obniża koszty eksploatacji klimatyzacji” – mówi dr O’Connor.
Wyniki badań wskazują, że wentylatory elektryczne nie zapewniają skutecznego chłodzenia osobom starszym w warunkach ekstremalnego upału i wysokiej wilgotności. Konieczne są bardziej efektywne metody adaptacji do wzrastających temperatur, zwłaszcza w kontekście zmian klimatycznych i coraz częstszych fal upałów. W połączeniu z klimatyzacją, wentylatory mogą pomóc w ograniczeniu kosztów, jednak same w sobie nie są wystarczającym rozwiązaniem.
Źródło: JAMA
DOI: 10.1001/jama.2024.19457