Cholesterol to nie jedyny winowajca. Czym są sfingolipidy i tłuszcze trans?
Kiedy mówimy o zdrowiu serca, większość z nas skupia się na cholesterolu. Nadmiar tej substancji w organizmie prowadzi do powstawania blaszek miażdżycowych, które mogą powodować zatory w naczyniach krwionośnych, zwiększając ryzyko zawału serca, udaru mózgu czy innych poważnych schorzeń. Dzięki intensywnej kampanii edukacyjnej i rozwojowi leków, takich jak statyny, udało się ograniczyć wpływ cholesterolu na zdrowie społeczeństwa. Jednak najnowsze badania naukowców z Instytutu Salk rzucają światło na inny, często pomijany element układanki: sfingolipidy.
Co to są sfingolipidy?
Sfingolipidy to rodzaj lipidów, które odgrywają kluczową rolę w budowie błon komórkowych i przekazywaniu sygnałów między komórkami. Badania opublikowane w Cell Metabolism 14 listopada 2024 roku wykazały, że tłuszcze trans – znane z przetworzonej żywności – są włączane do sfingolipidów, co znacząco zwiększa ryzyko miażdżycowych chorób sercowo-naczyniowych (ASCVD).
Tłuszcze trans vs. tłuszcze cis
Aby zrozumieć rolę sfingolipidów, badacze porównali wpływ dwóch rodzajów tłuszczów: cis i trans. Tłuszcze cis, występujące w produktach naturalnych, takich jak ryby czy orzechy włoskie, mają strukturę zgiętą, co sprawia, że nie mogą być ciasno upakowane. Tłuszcze trans, obecne w margarynach, fast foodach i smażonych produktach, mają strukturę prostą, która sprzyja tworzeniu zatorów.
Mechanizm szkodliwego działania
Naukowcy odkryli, że enzym SPT (syntaza sfingozyno-1-fosforanu) w organizmie preferencyjnie wykorzystuje tłuszcze trans do produkcji sfingolipidów. W efekcie zwiększa się wydzielanie lipoprotein VLDL (lipoprotein o bardzo niskiej gęstości) z wątroby do krwiobiegu. Nadmiar tych cząsteczek powoduje tworzenie się blaszek miażdżycowych, prowadząc do rozwoju miażdżycy i innych problemów zdrowotnych.
Badania na myszach i nowe terapie
Eksperymenty przeprowadzone na myszach potwierdziły, że dieta bogata w tłuszcze trans prowadzi do tworzenia sfingolipidów powiązanych z rozwojem miażdżycy. Co więcej, zahamowanie aktywności enzymu SPT zmniejszyło te negatywne skutki, co wskazuje na potencjalne możliwości terapeutyczne. Nowe leki celujące w ten enzym mogłyby stanowić przełom w leczeniu miażdżycy.
Co to oznacza dla nas?
Pomimo globalnych wysiłków, takich jak kampania Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na rzecz eliminacji tłuszczów trans z żywności do końca 2023 roku, wciąż wiele krajów nie przestrzega tych zaleceń. Według danych, w 2024 roku prawie 4 miliardy ludzi na świecie nadal są narażone na szkodliwe działanie tłuszczów trans.
Profesor Christian Metallo, autor badania, podkreśla: „Spożycie tłuszczów trans jest znanym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Nasze badania pokazują, że oprócz cholesterolu kluczową rolę odgrywają sfingolipidy. To otwiera nowe możliwości terapeutyczne i pomaga lepiej zrozumieć, jak dostosować leczenie do indywidualnych potrzeb pacjenta.”
Jak ograniczyć ryzyko?
Choć nowe leki są obiecującą perspektywą, najważniejsza wciąż pozostaje profilaktyka. Aby ograniczyć ryzyko chorób serca:
- Unikaj tłuszczów trans: sprawdzaj etykiety produktów i wybieraj te, które są wolne od tłuszczów uwodornionych.
- Zwiększ spożycie tłuszczów cis: wprowadź do diety orzechy, ryby i oliwę z oliwek.
- Regularnie badaj poziom lipidów: kontroluj poziom cholesterolu, lipoprotein i sfingolipidów.
- Stosuj zbilansowaną dietę: unikaj przetworzonej żywności, stawiając na naturalne, pełnowartościowe produkty.
Nowe odkrycia naukowe wskazują, że kluczowe dla zdrowia serca jest nie tylko unikanie nadmiaru cholesterolu, ale także eliminacja tłuszczów trans, które mogą mieć niebezpieczne skutki na poziomie molekularnym. Pamiętajmy, że zdrowie serca zaczyna się od tego, co kładziemy na talerzu.
Źródło: Cell Metabolism (Altered sphingolipid biosynthetic flux and lipoprotein trafficking contribute to trans fat-induced atherosclerosis), Salk Institute, fot. Adobe
DOI: 10.1016/j.cmet.2024.10.016
